სამი რამ, რაც ინტერნეტქსელის დასაცავად უნდა გავაკეთოთ

Web-ის შემქმნელი ტიმ ბერნერს-ლი
ფოტოს ავტორი Sarah Lee for the Guardian

28 წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც საყოველთაო ქსელი – Web – შევქმენი. Web წარმომედგინა, როგორც ყველასთვის ხელმისაწვდომი ღია პლატფორმა, რომელიც საშუალებას გაძლევს გააზიარო ინფორმაცია ნებისმიერი ადგილიდან და ითანამშრომლო გეოგრაფიულ და კულტურულ საზღვრებს მიღმა. სწორედ ამ ხედვას ეფუძნებოდა წლების განმავლობაში ინტერნეტქსელის არსებობა, მიუხედავად წინააღმდეგობებისა და ბრძოლებისა მისი ხელმისაწვდომობისთვის. ბოლო თვეების განმავლობაში უფრო და უფრო მეტად მაწუხებს სამი ტენდენცია, რომელსაც, ჩემი ღრმა რწმენით, უნდა შევებრძოლოთ, რათა Web-მა კლავაც შეასრულოს მისი ნამდვილი როლი – ემსახუროს კაცობრიობას.

1. ჩვენ დავკარგეთ კონტროლი ჩვენს პერსონალურ მონაცემებზე.

   დღესდღეობით ბევრი ვებგვერდი გთავაზობს მასზე წვდომას პერსონალური მონაცემების გაზიარების სანაცვლოდ. ბევრი თანხმდება ამას – ხშირად გრძელ და გაუგებარ დოკუმენტებზე დათანხმებით – ჩვენ დიდ მნიშვნელობას არ ვანიჭებთ იმას, რომ უფასო სერვისების მიღების ხარჯზე ჩვენ შესახებ გარკვეული სახის ინფორმაცია გროვდება. ამით ვკარგავთ შესაძლებლობას, ვაკონტროლოთ ვისთვის და რა მიზნით ზიარდება ეს ინფორმაცია. უფრო მეტიც, ჩვენ არ გვაქვს საშუალება, მოვთხოვოთ კომპანიებს, რომელი ინფორმაციის გაზიარება არ გვსურს მესამე მხარისთვის. კომპანიების მხრიდან ჩვენ შესახებ შეგროვებული მონაცემები სხვა მიზნითაც გამოიყენება: კომპანიებთან თანამშრომლობითა თუ მათი იძულებით მთავრობები ინტერნეტში ჩვენს ყოველ ქმედებას ადევნებენ თვალს და იღებენ ჩვენი პირადი ცხოვრების შემლახველ, უკიდურეს კანონებს. განსაკუთრებით ნათლად ჩანს რამხელა ზიანის მოტანა შეუძლია ამას რეპრესიულ რეჟიმებში, სადაც ბლოგერებს აპატიმრებენ ან კლავენ, პოლიტიკურ ოპონენტებს კი აკონტროლებენ. მაგრამ იმ ქვეყნებშიც კი, სადაც მთავრობები თითქოსდა მოქალაქეთა ინტერესებს აყენებენ უპირველეს ადგილზე, ყველასთვის თვალის დევნება ძალიან შორსაა წასული. ეს ცუდად მოქმედებს სიტყვის თავისუფლებაზე და ხელს უშლის ინტერნეტქსელის გამოყენებას მნიშვნელოვანი საკითხების გამოსაკვლევად.

2. ძალიან მარტივია დეზინფორმაციის გავრცელება.

   დღესდღეობით ადამიანთა დიდი ნაწილი ახალ ამბებსა და ინფორმაციას ინტერნეტის, სოციალური მედიისა და საძიებო გვერდების საშუალებით ეცნობა. ეს საიტები მათზე არსებულ ლინკებზე დაკლიკვით ფულს შოულობენ. ისინი გვაჩვენებენ იმ კონტენტს, რომელსაც ჩვენი პერსონალური მონაცემების დამუშავების შედეგად გვირჩევს ალგორითმი: მოულოდნელი, შოკისმომგვრელი დეზინფორმაცია, რომელიც ძალიან სწრაფად ზიარდება. ასე ვრცელდება ყალბი ინფორმაცია ფინანსური თუ პოლიტიკური მიზნებისთვის.

3. პოლიტიკური ონლაინ რეკლამა მეტ გამჭვირვალობას მოითხოვს.

   პოლიტიკური სარეკლამო ბიზნესი ძალიან სწრაფად გადაიზარდა ფალსიფიცირების ინდუსტრიაში. პერსონალურ მონაცემებზე დაფუძნებულ ალგორითმთა დახმარებით პოლიტიკური კამპანიები ქმნიან ინდივიდუალურ მომხმარებელზე გათვლილ რეკლამას. ერთ-ერთი წყაროს თანახმად, აშშ-ს 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში ყოველდღიურად  Facebook-ზე რეკლამის 50 000 ვარიანტი იყო გაშვებული, რის გამოც, ფაქტობრივად, შეუძლებელი იყო მათი მონიტორინგი. ზოგიერთი პოლიტიკური რეკლამა ხელს უწყობდა ყალბი ინფორმაციის გამავრცელებელი საიტების პოპულარიზაციას. მიზნობრივი რეკლამა საშუალებას გვაძლევს სხვადასხვა ჯგუფებს აბსოლუტურად განსხვავებული შეხედულებები მივაწოდოთ. არის კი ეს დემოკრატიული?

საკითხი კომპლექსურია  და მისი გადაწყვეტა არაა მარტივი. მაგრამ არსებობს რამდენიმე ხერხი, რაც პროგრესისკენ მიგვიყვანს. ჩვენ უნდა ვითანამშრომლოთ ვებკომპანიებთან, რათა სამართლიანად დავუბრუნოთ ადამიანებს პერსონალური მონაცემების კონტროლის საშუალება ახალი ტექნოლოგიების დახმარებით და განვავითაროთ მოგების ალტერნატიული მოდელები, როგორიცაა გამოწერა და მცირე გადასახადები. ჩვენ უნდა ვებრძოლოთ მთავრობებს კანონთა გადამეტების გამო, საჭიროების შემთხვევაში სასამართლოს გამოყენებითაც.

ჩვენ უნდა გამოვხატოთ უკმაყოფილება დეზინფორმაციის საწინააღმდეგოდ და ამით მხარი დავუჭიროთ ამ საკითხის მოგვარებაში ისეთი მსხვილი მოთამაშეების მცდელობებს, როგორიცაა Google და Facebook. გვჭირდება უფრო მეტი გამჭვირვალობა ალგორითმებში და მათი დაფუძნება გარკვეულ პრინციპებზე. პოლიტიკური ინტერნეტ-კამპანიების რეგულირება უფრო ნათელი და გამჭვირვალე უნდა გახდეს.

ხუთწლიანი სტრატეგიის თანახმად ჩვენი გუნდი Web Foundation ამ საკითხებზე იმუშავებს – პრობლემების სიღრმისეულად კვლევით, აქტიური სტრატეგიული გადაწყვეტილებების შემოთავაზებითა და ძალების გაერთიანებით ჩვენ გვინდა ხელი შევუწყოთ ისეთი ქსელის განვითარებას, რომელიც ყველას თანაბარ ძალაუფლებასა და შესაძლებლობებს მისცემს.

მართალია, მე შევქმენი web, მაგრამ დღეს რაც გვაქვს, ყველა თქვენგანის დახმარებითაა შექმნილი. თქვენი ყველა ბლოგი, პოსტი, ფოტო, ვიდეო, აპლიკაცია თუ ვებგვერდი ქმნის ჩვენს ონლაინ საზოგადოებას. ძალიან ბევრი ადამიანი დაგვეხმარა: პოლიტიკოსები, რომლებიც web-ის ღიად დატოვებისთვის იბრძოდნენ, სტანდარტების მიმწოდებელი ორგანიზაციები, როგორიცაა W3C, რომელიც ტექნოლოგიების უსაფრთხოებასა და ხელმისაწვდომობას უზრუნველყოფს, ადამიანები, რომლებიც ინტერნეტის დასაცავად ქუჩაში გამოხატავენ პროტესტს (გასულ წელს ინტერნეტის თავისუფლების მოთხოვნით მასობრივი საპროტესტო აქციები გაიმართა კამერუნში, ნიგერიაში).

ყველა ჩვენგანი იყო ჩართული web-ის შექმნაში და ახლა ყველა ჩვენგანზეა დამოკიდებული გვქონდეს ისეთი ქსელი, როგორიც გვინდა რომ იყოს. The Web Foundation იბრძვის იმისთვის, რომ ვები ყოველმხრივ დაცული იყოს. ჩვენ გვჯერა, რომ ამის გაკეთება აუცილებელია მოქალაქეთა ზრდადი უთანასწორობის დასაძლევად და მათთვის ძალაუფლების მისანიჭებლად. თქვენ შეგიძლიათ თვალი ადევნოთ ჩვენს საქმიანობას სიახლეების გამოწერით და იპოვოთ ამ სიაში ადგილობრივი ორგანიზაცია, ვინც მხარს უჭერს ციფრულ უფლებებს. სიაში ორგანიზაციის დამატების სურვილის შემთხვევაში მოგვწერეთ contact@webfoundation.org

შემოწირულობის გაკეთების მიზნით ეწვიეთ ბმულს.

ავტორი: ტიმ ბერნერს-ლი

სტატია გამოქვეყნდა The Guradian-ში.

 

მკვლელი სოციალური მედია

სოციალური მედია კლავს ურთიერთობებს, კლავს რეალობასა და ირეალურ სამყაროში გვძირავს. ამასწინათ კიდევ ერთ აზრს გავეცანი, რომლის მიხედვითაც სოციალური მედია ვების მკვლელადაც წარმოგვიდგება. ვებმა დაკარგა მნიშვნელობა, აღარაა საჭირო ინტერნეტ-ბრაუზერისა და უამრავი ტაბის გახსნა, სხვადასხვა ვებგვერდის შემოწმება: ამ ყველაფრისთვის ერთი აპლიკაციაა საკმარისი. სოციალური მედიის გარეშე ვებგვერდი მკკვდარია – სწორედ ფეისბუქი, ტვიტერი, სხვა სოციალური ქსელები  აცოცხლებს მას. ერთი სიტყვით, სოციალური მედია დანამომარჯვებულ პირსისხლიან მკვლელად შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ.

არის ამაში სიმართლის მარცვალი, ისევე როგორც ბევრ სხვა ბრალდებაში. მაგალითად ის, რომ არაჯანსაღ დისკუსიას უწყობს ხელს და უამრავ სულელს აძლევს საშუალებას გახდნენ პოპულარულები. ჭორებს რომელიმე ცნობილი ფიგურის სექსუალური ცხოვრების შესახებ უფრო მეტი მკითხველი ჰყავს, ვიდრე კარგ სამეცნიერო სტატიას. ამიტომ დიდი შანსია სასარგებლო და საინტერესო ინფორმაცია თქვენს ნიუსფიდს მიღმა დარჩეს. გაზიარებული სიახლის ვიზუალურ მხარეს უფრო მეტი მნიშვნელობა ენიჭება მნახველის მხრიდან, ვიდრე მის შინაარს: გინდა არ გინდა, სანამ შიგთავსამდე მიაღწევ, შეფუთვამ უნდა მიიქციოს ყურადღება. ამიტომ შეფუთვა შიგთავსზე მეტ მნიშვნელობას იძენს. ნაკლები ტექსტი, მეტი ვიზუალი. თუმცა, სოციალური მედიის გარეშეც, ასეთი ნიუსები, სამწუხაროდ, უფრო პოპულარულია. ახალი მედია ნიღბის მორგებისა და საკუთარი თავის წარმოჩენის მორიგი საშუალებაცაა: ქსელებში თითქმის ყველა ვცდილობთ ვიყოთ ჭკვიანი, ლამაზი, კეთილი, ლაღი, ბედნიერი, ერთმანეთს თბილ-თბილ სიტყვებს ვუწერთ, ღიად ვუტყდებით გრძნობებში, მაშინ როცა რეალობაში ერთმანეთთან სულაც არ გვაკავშირებს ასეთი თბილი გრძნობები. ბოლოს ყველაფერი გულისამრევ სიყალბემდე დადის.

Essena_O_Neill – მოდელი, რომელმაც ერთ დღეს აღმოაჩინა, რომ სოციალური მედია არაა რეალური ცხოვრება და რომ ამ დღემდე ერთ დიდ სიყალბეში ცხოვრობდა.

ინსტაგრამის ვარსკვლავის – ავსტრალიელი მოდელის “აღსარება” მახსენდება, რომელიც ერთ მშვენიერ დღესაც აღმოაჩენს, რაოდენ დიდ სიყალბეში ცხოვრობდა ამდენი ხანი.  მოდელი თავის გულისამაჩუყებელ ვიდეოში თვალზე ცრემლმომდგარი გვიყვება, რომ მისი ცხოვრება, რომელსაც თვალს უამრავი ფოლოუერი კომპიუტერების, პლანშეტებისა თუ მობილურების ეკრანებიდან ადევნებს, სულაც არაა ისეთი, როგორიც ჩანს. ფოტოები, სადაც გოგონა უნაკლოდ გამოიყურება, ერთი და იმავე კადრის უამრავჯერ გადაღებისა და იქიდან საუკეთესოს ამორჩევის შემდეგაა გამოქვეყნებული, ყველა პოსტი, სადაც მოდელი სხვა კომპანიის პროდუქტს ახსენებს, დასპონსორებულია. საბოლოოდ, მოდელი გადაწყვეტს, თავი დაანებოს სოციალურ მედიას და დაუბრუნდეს რეალურ ცხოვრებასა და პროექტებს. მისი ინსტაგრამის აღწერაში ვკითხულობთ: “Social Media is NOT real life” (მისი ინსტაგრამის არხი დღემდე ფუნქციონირებს).

და ბოლოს, ცხოვრებისეულ უბედურებაში მთავარ დამნაშავედ, რა თქმა უნდა, სოციალური მედია გამოგვყავს:

ხშირ შემთხვევაში, სოციალური მედიის უარყოფითი მხარეები უფრო მეტად ადამიანის ბუნების თავისებურებებია, ვიდრე მედიის მახასიათებლები. ჩვენ თვითონვე ვართ ყალბები, დიდი ტექსტის კითხვას მოკლე გვირჩევნია, სკანდალები გვაინტერესებს, დროს სწორად ვერ ვანაწილებთ  და მერე იმაზე ვწუწუნებთ, რამდენ დროს ვხარჯავთ ეკრანებთან. თუ საგზაო შემთხვევების სტატისტიკას გადავხედავთ, არაფერია იმაზე სახიფათო, ვიდრე ავტომობილით მგზავრობა. თუმცა, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ ავტომობილით გადაადგილებაზე უარი უნდა ვთქვათ. ჩვენ უფრო მეტი უნდა ვიმუშავოთ საკუთარ თავებზე.

სოციალური მედია სარკესავითაა – ძალიან კარგად ჩანს საზოგადოების ნაკლოვანებები და სუსტი მხარეები. ბევრს არ უყვარს სარკეში ჩახედვა და საკუთარი სიმახინჯის დანახვა, მაგრამ სარკეზე უარის თქმით საკითხი არ გამოსწორდება და უკეთესებიც არ გავხდებით.